Με τις συνομιλίες διάσωσης μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών να καταρρέουν, φαίνεται λογικό να αρχίσει να σκέφτεται κανείς ποιες άμυνες μπορεί να χρειαστεί το ευρώ για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις μιας χώρας που αφήνει το project του ενιαίου νομίσματος. Μόλις αποδειχθεί ότι η συμμετοχή στην ευρωζώνη δεν είναι αμετάκλητη, τα εναπομείναντα μέλη θα χρειαστεί να επαναβεβαιώσουν την ενότητά τους. Και ένας τρόπος για να το κάνουν αυτό, θα ήταν να αναστηθεί, με ελαφρώς τροποποιημένη μορφή, η έννοια των ευρωομολόγων.
Η συζήτηση για το Grexit δεν αποτελεί πλέον ταμπού στα ανώτερα κλιμάκια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. “Η σκιά της ελληνικής εξόδου από την ευρωζώνη γίνεται όλο και πιο αισθητή”, τόνισε ο αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, Sigmar Gabriel στην εφημερίδα Bild. “Δυστυχώς, η στάση της ελληνικής κυβέρνησης μας υποχρεώνει να λάβουμε υπόψη και άλλες εναλλακτικές λύσεις, όπως ένα Grexit”, δήλωσε ο Βέλγος υπουργός Οικονομικών Johan Van Overtveldt στο περιοδικό Trends. “Αποκλείω ένα Grexit ως μια λογική λύση, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τα πάντα”, δήλωσε ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης. Θα μπορούσε ακόμη να υπάρξει συμφωνία, αλλά οι άνθρωποι που βρίσκονται πιο κοντά στα τεκταινόμενα, φαίνονται ολοένα και περισσότερο επιφυλακτικοί.
Κάποιος ιδιοτελής θα πίστευε ότι η ΕΕ θα επιδείξει μικρό ενδιαφέρον για τις μετά το ευρώ ανάγκες της Ελλάδας. Ακριβώς το αντίθετο –η Ευρώπη θα είχε κίνητρο να αφήσει την χώρα που εγκαταλείπει το ευρώ να υποφέρει προκειμένου να δείξει πόσο κρύα και μοναχική ζωή μπορεί να υπάρξει εκτός των προστατευτικών ορίων της ομάδας του ευρώ, “pour encourager les autres”.
Η ΕΕ σε κάθε περίπτωση, θα είναι απασχολημένη να μεριμνήσει για την δική της κατάσταση μετά από ένα Grexit. Η ήπειρος θα χρειαστεί να δείξει αλληλεγγύη για να αποδείξει στους κατόχους ομολόγων της περιοχής και τους traders νομισμάτων παγκοσμίως ότι το ευρώ είναι η εικόνα μιας αληθινής οικονομικής ένωσης, όχι απλώς μια χίμαιρα ενός συνδεδεμένου νομίσματος. Σε διαφορετική περίπτωση, τα ασθενέστερα μέλη του ευρώ μπορεί να βρεθούν να επιλέγονται ένα-ένα από τους κερδοσκόπους, οδηγώντας το κόστος δανεισμού τους στην οροφή, στην επιδίωξη κέρδους.
Η Ευρώπη θα μπορούσε να πετύχει ό,τι είναι αναγκαίο, αναβιώνοντας σχέδια για την ευρωζώνη (ή για τις χώρες που έμειναν, σε αυτή την περίπτωση), ώστε να συνασπιστούν για να καλύψουν τις ανάγκες δανεισμού. Και υπάρχει ένας τρόπος για την επιδίωξη αυτού του στόχου που θα πρέπει να ξεπεράσει τις φιλοσοφικές αντιρρήσεις που έχουν προηγουμένως ακουστεί εναντίον της ιδέας.
Τόσο ο μηχανισμός όσο και η αντίθεση στα κοινά ομόλογα, οριοθετούνται εύκολα. Αντί να πουλάνε το δικό τους 10ετές ομόλογο οι Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία και οι υπόλοιποι, θα έχουμε ένα τακτικό ημερολόγιο έκδοσης από μια κεντρική υπηρεσία δανεισμού. Οι επενδυτές θα αγόραζαν 10ετή ομόλογα, και τα έσοδα θα μοιραζόταν μεταξύ των χωρών του ενιαίου νομίσματος σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Ένα τέτοιο σύστημα θα επέτρεπε μεγαλύτερες εκδόσεις ομολόγων που θα ήταν πιο εύκολο να πουληθούν και να αγοραστούν, και ένα προβλέψιμο χρονοδιάγραμμα πωλήσεων που θα εξάλειφε τον ανταγωνισμό μεταξύ των δανειοληπτών. Μια ανάλυση του 2011 από το Bruegel, αναφερόταν στα θέματα αυτά προτείνοντας τα “blue bonds”.
Στους αντιπάλους ωστόσο δεν αρέσει η ιδέα της από κοινού υποχρέωσης. Εάν τα ομόλογα υπήρχαν σήμερα, για παράδειγμα, οι γείτονες της Ελλάδας θα μπορούσαν να είναι υπόλογοι για τα χρέη της Ελλάδας στην αγορά.
Υπάρχει ένας τρόπος γύρω από αυτό ωστόσο. Ο Peter Bofinger, ο Γερμανός οικονομολόγος που είναι σύμβουλος της Angela Merkel, έχει προτείνει κάτι που ονομάζει “euro bundles” που δεν θα περιλαμβάνει το ενδεχόμενο οι φορολογούμενοι μιας χώρας να είναι υπεύθυνοι για τις υποχρεώσεις μιας χώρας που χρεοκοπεί:
“ένα εργαλείο κοινού χρέους μπορεί να σχεδιαστεί χωρίς κοινή ευθύνη. Τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να εκδώσουν κοινά ομόλογα με την μορφή των euro bundles. Μια τέτοια ασφάλεια θα ομαδοποιούσε τα ομόλογα των εθνικών κυβερνήσεων σε αναλογία με το μέγεθος των οικονομιών τους, έτσι ώστε ένα bundle των 100 ευρώ θα περιλαμβάνει ένα γερμανικό ομόλογο των 28 ευρώ, ένα γαλλικό των 22 ευρώ κοκ. Κάθε χώρα θα ήταν υπόλογη μόνο για το δικό της τμήμα της δέσμης”.
Τον Δεκέμβριο του 2013, ως μέλος της επενδυτικής επιτροπής του King College Cambridge, ασχολήθηκα με μια τέτοια έκδοση ομολόγων. Το πανεπιστήμιό μου είχε ενωθεί με άλλα 17 Κολέγια του Cambridge για να δανειστούν 150 εκατ. στερλίνες (233 εκατ. δολάρια), χωρισμένα σε τρεις εκδόσεις με λήξεις 30 και 40 ετών.
Τα ομόλογα πουλήθηκαν ως private placements σε θεσμικούς επενδυτές. Το κλειδί για να πειστούν οι διάφορες επενδυτικές επιτροπές να στηρίξουν τη συναλλαγή, ήταν μια εγγύηση ότι κανένα κολέγιο δεν ήταν underwriter των πληρωμών οποιουδήποτε άλλου κολεγίου. Έτσι η Cambridge Funding,η εταιρεία που ιδρύθηκε για να εκδώσει τους τίτλους, μπορούσε να δημιουργήσει ένα ομόλογο μεγαλύτερο από αυτό που θα μπορούσε να διαχειριστεί οποιοδήποτε από αυτά τα επιμέρους κολέγια.
Επομένως, ας υποθέσουμε ότι χρωστάτε 1 εκατ. ευρώ ομοίως δομημένων ευρωομόλογων σήμερα. Αναλαμβάνετε το ρίσκο να δεχθείτε πλήγμα εάν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, διότι η Γερμανία και οι υπόλοιποι δεν θα είναι υπόλογοι για το έλλειμμα. Αλλά θα χάνατε λεφτά μόνο ανάλογα με το πόσα θα είχε βγάλει η Ελλάδα από την έκδοση. Και στο μεταξύ, θα είχατε επωφεληθεί από την επιπλέον ρευστότητα που θα προσέφερε ένα κοινό ομόλογο.
Η αναβίωση της έννοιας των κοινών ομολόγων, θα ήταν ένας έξυπνος τρόπος για την ΕΕ να ορκιστεί πίστη στο ευρώ, χρησιμοποιώντας ένα σχέδιο που απορρίπτει την κατανομή των βαρών. Θα σηματοδοτούσε μια δέσμευση για μεγαλύτερη οικονομική εναρμόνιση στο μέλλον. Και στην ταραγμένη ατμόσφαιρα που είναι πιθανό να ακολουθήσει ύστερα από μια άτακτη έξοδο της Ελλάδας, θα μπορούσε απλώς να πετύχει να κάμψει την αντίσταση των αρνητών του.
Του Mark Gilbert (bloomberg) σε συνεργασία με το capital.gr
