Πολλοί καλοί χριστιανοί κατά την ώρα του θανάτου βλέπουν αγγέλους και αγίους ή την Παναγία και το Χριστό και το εκφράζουν με χαρά.
Άλλοι όμως αμαρτωλοί βλέπουν δαίμονες και τρομάζουν και φωνάζουν φοβισμένοι. Καμιά φορά οι δαίμονες καθώς είναι αυθάδεις πλησιάζουν αγιασμένες ψυχές και με ψεύτικες κατηγορίες τις κατηγορούν και ζητούν να τις πάρουν στην κόλαση.
Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, την ψυχή του την παίρνουν οι άγγελοι (Λουκά 16, 22) και την οδηγούν στον πνευματικό κόσμο. Το πρώτο διάστημα που φεύγει από το σώμα η ψυχή θυμάται καθαρά όλη τη ζωή της λεπτομερώς. Κατά τη μεταφορά της επιχειρούν πονηρά πνεύματα να την παραλάβουν και να την οδηγήσουν στον Άδη, στο προστάδιο της κόλασης. Αυτή η διδασκαλία ονομάσθηκε από την Εκκλησία «τελώνια» ή «τελωνισμός της ψυχής». Το όνομα προήλθε από τους τελώνες, που φορολογούσαν τους εμπόρους και τον κάθε πολίτη στους εμπορικούς δρόμους, στα λιμάνια και στις εισόδους των πόλεων.
Έτσι και οι δαίμονες αναφέρουν αμαρτίες αληθινές ή ψεύτικες των νεκρών, για να τους πάρουν από τα χέρια των αγγέλων. Οι άγγελοι, όταν ο μεταφερόμενος μετανόησε και εξομολογήθηκε ή δεν έκανε τις αποδιδόμενες αμαρτίες, διώχνουν τους δαίμονες μακριά. Αν όμως δε μετανόησε, οι δαίμονες απαιτούν (Λουκά 12,20) λόγω των αμαρτιών να πάρουν την ψυχή στην κόλαση. Το ότι οι δαίμονες γνωρίζουν τις αμαρτίες των ανθρώπων, γίνεται φανερό από το ότι πολλοί δαιμονισμένοι κατά τη διάρκεια του εξορκισμού των αποκαλύπτουν αμαρτίες παρόντων πιστών.
Για τα τελώνια αναφέρει διεξοδικά ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας στην ομιλία του «Περί εξόδου ψυχής και περί της δευτέρας παρουσία» (Migne P.G. 77, 1072Β-1089Β).
Ο Χριστός πριν το Πάθος και το θάνατό Του είπε στους μαθητές Του: «΄Ερχεται ο άρχων του κόσμου τούτου, και σ’ εμένα δε θα βρει τίποτε» (Ιωαν. 14,30). Ο διάβολος στο Πάθος αλλά και στην έξοδο του Χριστού προς τον Άδη δεν μπορούσε να Τον κατηγορήσει για καμία αμαρτία.
Από το βιβλίο «Νεανικές Αναζητήσεις – Α’ Τόμος: Ζητήματα πίστεως» (σελ. 131-132), Αρχ. Μαξίμου Παναγιώτου, Ιερά Μονή Παναγίας Παραμυθίας Ρόδου
